Vrijhandelsverdrag EU-Mercosur, nieuwe aanslag op klimaat en milieu

01/11 04:15 - Vrijhandelsverdrag EU-Mercosur, nieuwe aanslag op klimaat en milieu
    door Herman Michiel 16 oktober 2025   In het verleden heeft Ander Europa heel wat gepubliceerd over de vrijhandelsovereenkomsten die de Europese Unie afsloot, of wilde afsluiten, met derde landen of landengroepen; zie hier voor een overzicht. De laatste jaren viel die artikelenstroom stil, en dat heeft zo zijn redenen. De praktijk leert dat er véle jaren kunnen verlopen tussen de aanzet van een nieuw vrijhandelsakkoord en de uiteindelijke afloop ervan. Het EU-Mercosur akkoord waarover we het verder nog zullen hebben zit nu waarschijnlijk in zijn eindfase, 25 jaar na de start. Een algemeen publiek heeft weinig aan de opvolging van de ups en downs in de onderhandelingen over de jaren heen. En al hoort men er weinig van, er zijn nog tal van vrijhandelsakkoorden in de maak, zoals deze lijst leert. Het maakt ook een groot verschil uit als er grootschalig protest is tegen een akkoord-in-de-maak, zoals het geval was met TTIP (met de VS) en CETA (met Canada). In dit laatste geval ontstond er zelfs een crisis in de Belgische politiek wanneer het Waals parlement dreigde het akkoord niet te zullen tekenen. Bij massamobilisatie is er veel meer publieke vraag naar achtergrondinformatie, en die is ook gemakkelijker te bekomen naarmate studiediensten van vakbonden, ngo’s en eventueel politieke partijen er zich mee moeien. Maar vooral sinds de Europese Commissie (die in naam van de Unie de onderhandelingen over handelsakkoorden voert) geleid wordt door Ursula von der Leyen is geheimhouding en weerzin voor transparantie het handelsmerk ervan geworden.   Mercosur In december 2024 liet de Commissie weten dat ze de onderhandelingen met Mercosur afgerond had. Mercosur is een douane-unie tussen Argentinië, Bolivië, Brazilië, Uruguay en Paraguay; Venezuela werd in 2016 uitgesloten. De politieke overeenkomst werd in de loop van 2025 door de Commissie in teksten gegoten en werd in september ter goedkeuring overhandigd aan de Raad, d.w.z. de ministers die de lidstaten vertegenwoordigen. Hun goedkeuring vereist een gekwalificeerde meerderheid: minstens 15 lidstaten die samen 65% van de bevolking vertegenwoordigen. Dan moet het akkoord ook nog door een gewone meerderheid in het Europees parlement goedgekeurd worden. Dit voor wat betreft de eigenlijke handelsaspecten. Daarnaast bevat de overeenkomst ook punten over politieke samenwerking, ‘gedeelde waarden’ enzovoort; afhankelijk van de nationale regeling moeten deze aspecten eventueel ook door nationale, eventueel regionale, parlementen goedgekeurd worden. Maar ook als dit niet zou lukken wordt het handelsgedeelte van kracht na goedkeuring door Raad en Europees Parlement. Kort samengevat voorziet het handelsakkoord de geleidelijke wederzijdse afbouw van invoertarieven op de meeste artikelen. Zo zou de 35% heffing op Europese wagens uiteindelijk verdwijnen, net zoals de 17% op wijnen en de 20 à 35% op sterke dranken. Ook de grote Braziliaanse voorraden ‘strategische mineralen’ (lithium, tantaal, grafiet…) interesseren de Europese industrie. Omgekeerd zou het Zuid-Amerikaans rundvlees tot 99.000 ton in de EU ingevoerd worden tegen een tarief van slechts 7,5%, wat de import ervan met 50% zou doen toenemen. Hoenderproducten zouden tot 180.000 ton duty-free binnenkomen. Voor een hele reeks Mercosur-landbouwproducten worden verhoogde quota voorzien. Europese boeren zijn niet onder de indruk van het Commissie-argument dat het Mercosur-akkoord voor hen “nieuwe opportuniteiten” zou creëren. Ze vrezen in ieder geval nog meer concurrentie vanuit de Mercosur vleessector, wat van de Franse, Poolse en ook Italiaanse overheid tegenstanders van het voorgestelde akkoord maakt. Gunstiger voorwaarden voor de Duitse auto- en machine-industrie maken er anderzijds van Berlijn een sterke voorstander van, net zoals Spanje, Portugal en anderen. In principe zouden Frankrijk, Polen en Italië samen een blokkerende minderheid kunnen vormen in de Raad, maar of het zover komt is helemaal niet zeker. Frankrijk heeft het nu meer over het stellen van bijkomende eisen dan over het verwerpen van het akkoord. De Commissie kwam ook nog een paar dagen geleden aandraven met “bijkomende garanties” dat de strenge Europese regels over voedselveiligheid gehandhaafd blijven voor Mercosur-invoer. Het zal ook wel niet verbazen dat de grote Europese patronale lobby’s aandringen op een vlugge goedkeuring van het akkoord.   De vergeten ‘sector’ Maar hoe zit het met een ‘sector’ die steeds minder verdedigers kent, de leefomgeving in Zuid-Amerika en Europa en de gevolgen voor het klimaat op deze planeet? Vijf jaar geleden al werd vanuit diverse kanten gewaarschuwd voor de gevolgen van een vrijhandelsakkoord met Mercosur. Ook toen al waarschuwde Greenpeace voor de “hardnekkige mythes over de voordelen van het handelsakkoord.” Die vrees is niet weggenomen, integendeel. Le Monde bracht onlangs een interessant overzicht van alles wat in het akkoord EU-Mercosur haaks staat op de zogezegde Europese standvastigheid inzake milieu en klimaat. Een van de meest schandalige elementen is het zogezegde ‘herbalanceringsmechanisme’. Het doet denken aan ISDS, het Investor-State Dispute Settlement, een procedure waardoor buitenlandse bedrijven boetes kunnen afdwingen (voor een private rechtbank) van overheden wanneer hun winstvooruitzichten bedreigd worden door overheidsmaatregelen. Het ‘herbalanceringsmechanisme’ in het EU-Mercosurplan is gelijkaardig, behalve dat het over de verhouding tussen staten gaat. Indien een van de contractpartijen vindt dat een maatregel van de andere partij schadelijk werkt voor de handel, dan kan er een compensatie geëist worden. Indien de EU zich zou verzetten tegen de invoer van landbouwproducten die met een verboden pesticide zijn bewerkt, zou de Mercosur-partij ter compensatie bijvoorbeeld kunnen eisen dat de quota voor rundsvlees opgetrokken worden. En de Europese Commissie maar beweren dat onze hoge standaarden qua voedselveiligheid gehandhaafd blijven…Kritische waarnemers vrezen ook dat de opname van een dergelijk mechanisme in de Mercosur-deal voor een watervaleffect kan zorgen, omdat andere partijen die over vrijhandel met de EU onderhandelen dezelfde clausule zullen eisen. Een aantal linkse en groene Europarlementsleden proberen momenteel voldoende steun te krijgen voor een motie waardoor het Europees Hof van Justitie zich zou moeten uitspreken over de verenigbaarheid van het EU-Mercosur ontwerp en de Europese verdragen.   Europese bijdrage tot de vernietiging van het Amazonewoud Er wordt ook gevreesd dat een verhoging van de vleesproductie een verdere aantasting van het Amazonewoud zal meebrengen. Diverse onderzoeken schatten dat de verhoogde vleesexport ten koste zal gaan van 700.000 hectare woud, ongeveer een kwart van de oppervlakte van België. Dat zou leiden tot een bijkomende CO2 productie ter grootte van de huidige emissie van Chili. Deze schatting houdt zelfs geen rekening met de verhoogde sojaproductie, nodig voor het veevoer. Dit is in schril contrast met de ‘minimale impact’ van slechts 670 hectare per jaar volgens de voorspelling van de Commissie. Wie ook hoopt op een vlugge goedkeuring van het akkoord zijn de Europese pesticideproducenten. Brazilië is wereldwijd de belangrijkste importeur van pesticides. Ongelooflijk als het mag lijken is het gebruik van bepaalde pesticides in de EU verboden, maar dat betekent niet dat ze niet mogen geproduceerd en uitgevoerd worden! De Commissie maakt zich natuurlijk sterk dat producten bewerkt met verboden pesticides niet op de Europese markt zullen komen. Zelfs in het onwaarschijnlijke geval dat dit zo zou zijn, verpesten ze niettemin het milieu en de gezondheid in Zuid-Amerika. Hetzelfde geldt voor het gebruik van hormonen en antibiotica bij het vetmesten van het vee.    ...